all about coffee, Tüm Yazılar

Kahve Nedir?

Kahve Nedir? Kahve Nerelerde Yetişir? Endüstriyel Kahvecilerle Butik Kahveciler arasındaki Farklar Nelerdir? Bu yazımızda bu soruların cevaplarını bulacaksınız.

Kahve ekvatoral iklim koşullarında yetişen bir meyvedir.

KAHVE NASIL İÇECEK HALİNE GELİR?

Kahve ağacından elle toplanır. Sadece olgunlaşmışların toplanması ve meyvenin hasar görmemesi gerekir. Sonra fermantasyon, yıkama, ballandırma ya da güneşte kurutma işlemlerine tabi tutulur. Bu şekilde yeşil bir renkte, bildiğimiz form haline gelir. Çuvallara konarak özel bir şekilde paketlenir. Kahve kavurmacıları tarafından satın alınıp kavurmahanelerde kavrulur, paketlenir. İçecek halini alacağı son evrede kahve çekirdeği öğütülür, suda çözünmesini ve posasının ayrışmasını sağlayacak demleme yöntemleriyle demlenir. Böylece genellikle sıcak bir içecek olarak tüketilmektedir.


KAHVE NERELERDE YETİŞİR, NERELERDE YETİŞMEZ?

Kahve ekvatoral kuşakta yetişen bir meyvedir. Avrupa dışındaki 4 kıtada da farklı rekoltelerde yetişir. Tarihte Orta-Doğu Afrika’da yer alan eskinin Habeşistan Krallığı bugün Etiyopya-Kenya, Burundi, Ruanda gibi ülkelerinde bulunduğu coğrafyada ortaya çıktığı şeklinde bilgilere sahibiz. Günümüzde Kenya, Etiyopya, Tanzanya, Burundi, Ruanda, Kolombiya, Brezilya, Peru, El Salvador, Honduras, Guatemala, Kosta Rika çoğunlukta olmak üzere, Yemen, Endonezya, Meksika, Papua Yeni Gine’de yetişmektedir. Dünya Arabica kahve üretiminin yarısından fazlasını Kenya ve Etiyopya gerçekleştirmektedir. Ardından Brezilya, Kolombiya ve Peru gelmektedir. Ülkemiz ve yakın enlemlerde yer alan topraklarda kahve yetişmez.


KAHVE YETİŞTİĞİ YERLERDEN NASIL TEMİN EDİLİR?

Kahve, son tüketiciye kadar iki farklı ticari usule sahip sistem üzerinden gelir. Biri kooperatifler ve küresel dağıtıcı-toptancılar diğeri ise doğrudan çiftçiden denebilecek aracıların neredeyse hiç olmadığı sistemle. İkinci sistem specialty coffee denen bizlerin dilimize nitelikli kahve olarak çevirdiği kahve anlayışında, kahvenin bir meyve olduğu ve çiftçi-kavurucu-tüketici arasında şeffaf bir ilişki oluşturulur. Bu ilişkiyi geliştirmeye yönelik çalışan ve çiftçilere ziraat teknikleri konusunda yardımcı olan, kahve tarımının sürekliliği ve izlenebilirliğini hedefleyen ziraat ve kalite odaklı etik teşebbüsler de var. Cafe İmports, Mercante, Belko gibi broker şirketler bunlardan ilk akla gelenler. Zira kahve yetişen ülkelerin genelinde siyasal istikrarsızlık, ekonomik yetersizlik ve güvenlik sorunu gibi etmenlerden bizlere oralardan kahve ulaşmasının istikrarını ve kalitesini olumsuz etkiler. Etik ilkelere dayalı şeffaf şirketler küresel veya bölgesel etkinlikleri, ilişkileri sayesinde bu zorluklara karşı durabilmekte ve faaliyet alanlarındaki ülkelerdeki kahve üretimi-ticareti kültürünün derinleşmesine, büyümesine etki etmektedir. Kavurucuların bulunduğu dar pazarlarda fiyat, ürün ve kalite dengesine katkı sağlamaktadırlar. Bir kahve kavurma şirketinin işini layıkıyla yapması ancak odaklanması, pazarlama ve üretim süreçlerini dengeli yürütebilmesine bağlıdır. Bu durumda tarlada, işleme istasyonlarında, kooperatif ve dağıtıcılarda neler olduğunu takip etmeleri güç olduğundan doğrudan ve şeffaf ticaretin küresel düzeyde her aşamada sağlanması ve istikrarlı yapılması gerekiyor. Özetle çiftçiden “broker”a, brokerdan kavurucuya, kavurucudan demleyiciye (barista-home barista) / tüketiciye şeklinde bir süreç var. Bunların karşısındaysa küresel mağaza ve toptan kahve imalatçıları duruyor. Yani endüstriyeller.

butik kahveler endüstriyel kahveler espresso filtre kahve Kahve kahve nedir kahve ve sindirim nitelikli kahve online kahve zararlı kahveler


ENDÜSTRİYEL KAHVECİLERLE BUTİK KAHVECİLERİN FARKLARI NELERDİR?

Say say bitmez. Adı aynı ama kendisi çok farklı iki üründür endüstriyel kahve ile nitelikli kahve. Ancak söze şöyle başlayalım:
Kavurucu (roaster) kahve üretimi ile tüketimi zincirinin tam ortasında ve hem edilgen hem de etken durumda. Edilgenliği hem tarlada ve yeşil kahvenin toptan piyasası şartlarına hem de tüketim piyasasındaki satın alma gücü ve kültürüne-alışkanlıklarına bağlı. Etken çünkü elindeki ham maddeyi tüketilebilir kılan, ona anlam ve isim verebilen kavurucudur. Onun seçtiği ham-yeşil kahveler kavurucunun bulunduğu iç pazara girebilir. Ticari yöntemleri, ekonomik gücü ve ilkeleri piyasada bir etki yaratır. Endüstriyel kahvecilerde bu etki ürünün pazarlanabilir ve kâr marjı yüksekliğine odaklıdır. Tüm süreç koşulsuz bir şekilde modern ticari kazanca odaklı yerine getirilir. Kahvenin kalitesi, pazarlama ve diğer süreçlerdeki şeffaflık, çiftçi ve tüketicinin çıkarları geri plandadır. Bu kahvenin tarımsal kalitesinin düşmesine, kullanılan yöntemlerin sağlıksızlığına, esasen tarımının istikrarına olumsuz etki eder. Çok fazla yanlış yönlendirme, bazı gerçekleri gizleme söz konusudur. Zira kahve diğer meyvelerde olduğu gibi yanlış tarımsal yöntemlerde kanser, mide ve sindirim hastalıkları, boşaltım yolu rahatsızlıkları, kalp ve tansiyon rahatsızlıkları, bazı psikolojik rahatsızlıkları tetikleyen zararlı bir ürün haline gelir. Endüstride bu önemsenmez. Faaliyet odağı pazarlama ve yüksek karlılıktır. Küçük kavurmahaneler (Micro-roastery)’ler eğer kendilerini var eden temel ilkeleri gözetecek olursa tüketiciye dünyanın bir numaralı anti-oksidan içeceğini sunar. Çiftçiyi ve tüketiciyi memnun ederken gezegene, ekosisteme uygun, doğruları söyleyen, yalan, çarpıtma gizleme gibi etik dışı davranışlardan uzak duran, şeffaflık, yakın iletişim ve samimiyet çizgisinde davranmaya çalışan üreticilerdir. Küresel açıdan bir denge unsuru olurlar. Kahve meyvesinin de içeceğinin de en keyifli ve faydalı halini dünyaya ve iç piyasaya kazandıracak bir rolleri vardır. Handikap ise birer zanaatkar olan bu kavurucuların etki alanı dardır ve edilgen durumları fazladır. Bu zaaflarını ortadan kaldırmak için en az endüstriyeller kadar güçlü marka kurguları yarattılar. İşte çok yönlülük ve yüksek entelektüel birikim, sosyal medya ve internet gibi aygıtların da desteğiyle küçük kavurucular kahve piyasasında giderek çoğaldılar. Kahve tüketimi arttı, üretimi kalitesini yükseltti. Kahve piyasasının yönünü belirlemeye başladılar. Yaratılan kültürde en büyük rakipleri ise endüstriyel dezenformasyon olmaya devam ediyor ancak yarış halen devam ediyor. Endüstriyel tarımda böcek ilaçları, küflenmeye sebep olan kötü koşullar, hasarlı çekirdeklerin, eski hasat kahvelerin de kullanılması, hasatta olgunlaşmamış, olgunlaşmış, çürümüş kahve yemişlerinin ayrıt edilmeden toplanıp kavurma tesisine yollanması, kavurma tesisinde de bu hasar ve kusurların gizlemek için o bildik geleneksel (ben arkaik diyorum.) kahve çekirdeğini yakarak kavuruyorlar. Yani kötü kahve çekirdeğinden iyi kavrum/imalat çıkmaz. Bu kahveleri insanlar çok kısıtlı porsiyonlarda tüketebilirler. İçimleri ağır his verir. Eğer tüketim sirkülasyonunun fazlalığı sayesinde iç piyasaya taze hasat kahveler giriyor ve taze kavrularak satılıyorsa orada nispi bir tüketim fazlalığı oluşacaktır. Yani nitelikli kahvenin tüketim potansiyeli daha yüksek. İyi bir ham kahve, iyi bir kavurucunun ellerinde kolay içimi, zevkli tüketimi, sağlığa yararları sayesinde daha çok insan tarafından daha çok tüketilir. Piyasa genişler, tarım kalitesi artar. Tüketici için bambaşka iki ürün sunar bu iki yapı. Kimyasal ayrıntılarına başka başlık altında ya da yazıda değinelim.


KAHVEDE FARKLI TATLAR NASIL OLUŞUYOR, TAT/TADIM PROFİLİ NE DEMEK?

Kahve ağacı hem kökleri hem de yaprakları ile çok güçlü emiş özelliğine sahip. Bir o kadar da hassas bir ağaç. Tam sera ortamında yaşayamıyor ya da şimdiye dek böyle bir yol bulunamadı. Ancak yarı-sera koşulları yaratılabiliyor. Ayrıca bodur bir ağaç ve bu durum ağaç başına düşen ortalama kg verimliliğini kısıtlı tutuyor. Bu durumda kahve tarlaları büyük alanlarda kurulmak zorundadır. Ayrıca kahve doğal ortam istediğinden başka bitki ve ağaçların da bulunduğu doğal habitatta verimli oluyor. Bu ve tarla mülkiyetlerini etkileyen sosyo-politik özellikler eklendiğinde kahve tarla ve çiftlikleri genellikle hektarlar büyüklüğündedir. Temel olarak bu etmenler birleşince kahve meyvesi etrafındaki bitki örtüsü, toprak, rakım, iklim şartları ve sulama suyunun özelliğine göre kimyasal bir kimlik kazanıyor. Aromaları ediniyor, belirli bir cins profiline erişiyor. Bunların dışında temel ve gelişmiş ziraat yöntemleri de kalite, verimlilik ve cinsini etkiliyor. Bir örnekle somutlaştırmamız gerekirse; muz ağaçlarının bol bulunduğu bir bölgede yetişen kahve meyvesi de muz etkisine sahip olmaktadır. Güney Amerika ülkelerinde kakao ve kahve genellikle aynı habitatın meyveleridir ve buralardaki kahveler genellikle kakao tadı baskın meyvelerdir. Afrika ülkelerindeyse kakao etkisini pek hissetmez genellikle meyvemsi tatlara sahip olur. Bu durum aynı zamanda sahip oldukları asitlerin de farklılıklar içerdiğinin göstergesidir.


KENDİMİZE EN UYGUN KAHVEYİ NASIL SEÇERİZ?

Öncelikle hangi tatları seviyoruz? Bunu bilmemiz gerek. Eğer ekşi tatlar sevmiyorsak narenciye etkisi ağırlıkta kahveler seçmemeli. Ferahlatıcı, tatlı tatlar seviyorsak kahvede bu profilleri aramalıyız. Yok ben çarpıcı, baskın, aromaları net bir içecek arıyorum derseniz kırmızı meyve ve çikolata tatları bir arada olan, orta gövdeli, asidik kahveler tam size göre. Ben alışılmış geleneksel kahve tadını seviyorum diyenler kakao, çikolata tatlarının ağırlıkta olduğu kahveleri seçmeliler. Bu dünyaya bir kez adım atıldığında keşfedecek çok kahve, yöre, tarla kahvesi var. Bundan sonrasında demleme yöntemlerini seçmek gerek.


KAHVE NASIL DEMLENMELİ, FARKLI DEMLEME ARAÇLARI NEYİ İFADE EDİYOR?

Herkesin kendisine özgü damak zevki alışkanlığı var. Gerçek kahve de yöresine, tarladaki ziraat ve işleme metotlarına, kavurma biçimine göre lezzet kimliği ve aralığı kazanıyor. Bundan sonrası demlemeye kalıyor. Demlemede bu tatlar açığa çıkarılırken kötü bir tat oluşsun, kahve heba olsun istenmez. Dolayısıyla deneye yanıla profesyonel ya da amatör birbirinden farklı demleme yöntemleri gelişmiştir. Temel olarak espresso, filtre ve cezve-ibrik olarak sınıflandırmak mümkün. Espresso kahveyi basınç yardımıyla çözerken filtre türleri kahveyi suyla belirli bir süre temas ettirip, kahve partiküllerini sıvıyla ayrıştıracak bir filtre uygular. Cezve-ibrikse Türk kahvesi olarak bildiğimiz bir geleneksel yöntemdir. Hepsindeki temel yasa:

  • Suyun kalitesi uygun olsun,
  • Kahve demlenirken ne az çözünsün (yani çiğ, az demlenmiş bir tat olmasın), ne çok çözünsün (yani yanmasın veya karamelize olmasın),
  • Kahveyi yakacak ya da az demlenmesine sebep olmayacak bir sürede demleme gerçekleşmeli,
  • Su ısısı hedeflediğimiz tat profiline bizi taşımalı.
  • İşte demleme türleri bu esasları temel alarak daha ayrıntılı bir algoritmayla olabilen en istediğimiz sonucu almamıza yardımcıdır. Bizler de bu usulleri öğrenmeli ve tadını çıkarmalıyız.


KAHVE DEMLEME TAVSİYELERİNİZ NELERDİR?

Türk kahvesiyle başlayalım. Suyun sıcaklığı 60 derece civarında olmalı. Yani Türk kahvesinde cezveye soğuk su konması çok yanlış bir gelenek. Su her demleme çeşidinde de 7.2ph seviyelerinde olmalı. Mineral aralığı magnezyum ve kalsiyum dengesini sağlayacak şekilde olmalı. Bunun için su arıtma sisteminiz doğru kurgulanmalı ve işlemeli. Ayrı bir başlıkta suya değineceğiz. Sonra da kahveyi ilk köpürdüğü anda ateşten almalısınız. Demleme orada bitmeli. Ağır ve kısık ateşte değil, orta ateşte en fazla yaklaşık 3,5 dakikada demleme bitmeli. Kişi başı 8 gram kahve 100 ml su kullanılması standart bir tavsiye reçetesidir. Küçük değişiklikler deneme yanılma yoluyla yapılabilir.
Makine filtrede genellikle 1.3lt’lik makineler kullanıldığını varsayarsak 60 gram su kullanılması tavsiyemiz. 0.8lt’lik makinelerde 40 gr kadar kullanmak gerek.